کارکرد استعاره در بیان تجارب عرفانی روزبهان بقلی در عبهر العاشقین

کاربرد استعار­ه­های مفهومی در هر متن، نشان از بینش گوینده و تجربه زیستی او دارد. تجارب عرفانی که بخشی از تجارب زیستی عارف در برخورد با امور غیبی به شمار می­رود، برای بیان مفاهیم خود به زبان رمزی و استعاری تمسک می­جوید. روزبهان بقلی، مشهور به شیخ شطاح، آثار خود را محملی برای بیان استعاری مشاهدات و مکاشفات عرفانی خود قرار داده است. ازاین‌رو، این پژوهش بر آن است از میان آثار متعدد روزبهان، عبهرالعاشقین را که آیینه تمام­نمای طریقت اوست براساس استعاره مفهومی مورد بررسی قرار دهد تا از این رهگذر به نگاشت و طرح‌واره مفهومی و استعاره­های بنیادین اندیشه او دست یابد و علل آن را در حدّ توان بررسی نماید. حاصل تحقیق، نشان از آن دارد که مفهوم تجلی اصلی­ترین درون­مایه­ عبهرالعاشقین به‌شمار می­رود که در قالب استعاره­های بنیادین کشف و التباس نمود پیدا کرده است. این استعاره­ها اگرچه ابداعی نیستند، اما در شکل­گیری نگاشت مفهومی روزبهان که «جهان، لباسی است بر قامت عروس حقیقت» نقش بسزایی دارند. این طرح­واره مفهومی که برگرفته از طریقه جمال­پرستی روزبهان (استعاره عروس) و مفاهیم و اصطلاحات رمزی رایج در میان اهل تصوف (لباس) می­باشد، به سبک روزبهان اصالتی خاص بخشیده و آثار او را از سایر عرفا متمایز کرده است.